Batı Balkan Türk ağızlarında devrik cümle yapıları

Abstract

Türkçede devrik cümle geçmişten günümüze gerek yazılı kaynaklarda gerek sözlü gelenekte varlığını sürdürmektedir. Türkçenin IV. yy.dan günümüze yaşadığı Balkanlar için de devrik cümle yapılarının varlığından söz etmek mümkündür. Bu alanda daha önce Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimer Enstitüsü Balkan Çalışmaları ABD uhdesinde Balkan Türk ağızları üzerine devrik cümle çalışması yapılmıştır. Ancak bu çalışma Doğu Balkan Türk ağızları için kapsayıcı olma özelliği taşırken Batı Balkan Türk ağızları açısından kapsayıcılığı oldukça sınırlıdır. Çalışmamız, Batı Balkan Türk ağızları üzerine yapılan ilk kapsayıcı çalışma olması açısından önemlidir. Çalışmamızı Batı Balkan Türk ağızlarını Bulgaristan’dan Vidin ağzı, Sırbistan’dan Preşova ve Bilaç ağzı, Kuzey Makedonya’dan Vrapçişte ağzı, Kosova’dan Prizren ağzı ve Karadağ’dan Bar ağzı olmak üzere beş farklı bölgenin ağzı oluşturmaktadır. Bu bölgeler üzerine yazılan kitaplar, tezler ve makaleleri inceleyerek tümevarım ve tümdengelim metotlarıyla veriler elde ettik. Metinlerde tespit ettiğimiz devrik cümle yapılarını fiil ve isim cümleleri olmak üzere iki farklı başlıkta öge dizilimi sondaki ögeye göre devrik cümleleri sıraladık. Sonuç kısmında tespit edilen ve en çok görülen on devrik cümle yapısı üzerinden beş bölge ağzını kendi arasında ve Doğu Balkan Türk ağızlarıyla mukayese ettik. Doğu ve Batı Balkan ağızları arasındaki benzerlik ve farklılıkları göz önüne sermeye çalıştık. Bu çalışma ile Batı Balkan ağızlarının Hint-Avrupa dillerinden Arnavutça, Sırpça, Karadağlıca ve Bulgarca gibi bölge dillerinden söz dizimsel açıdan bir etkilenme yaşayıp yaşamadığı hakkında çıkarım yapılmıştır.

The inverted sentence in Turkish continues to exist in both written sources and oral tradition from past to present. Turkish IV. It is possible to talk about the existence of inverted sentence structures for the Balkans, where he has lived since the 19th century. In this area, an inverted sentence study was carried out on Balkan Turkish dialects. However, while this study is inclusive for Eastern Balkan Turkish dialects, its coverage is quite limited in terms of Western Balkan Turkish dialects. Our study is important as it is the first comprehensive study on Western Balkan Turkish dialects. In our study, the Western Balkan Turkish dialects are composed of five different regions: Vidin dialect from Bulgaria, Preşova and Bilaç dialect from Serbia, Vrapçişte dialect from North Macedonia, Prizren dialect from Kosovo and Bar dialect from Montenegro. By examining the books, theses and articles written on these regions, we obtained data by inductive and deductive methods. We have listed the inverted sentence structures that we have identified in the texts in two different titles, verb and noun sentences, according to the item sequence and the last item. We compared the five regional dialects among themselves and with the Eastern Balkan Turkish dialects over the ten most common inverted sentence structures identified in the conclusion part. We tried to reveal the similarities and differences between the Eastern and Western Balkan dialects. In this study, inferences were made about whether the Western Balkan dialects were syntactically influenced by the IndoEuropean languages such as Albanian, Serbian, Montenegrin and Bulgarian.