1950'den günümüze Çanakkale ili merkez ilçe ölçeğinde çok katlı konutun gelişimi

Abstract

Çanakkale; Türkiye’nin kuzeybatısında, Ege ve Marmara Denizi’nin kesiştiği noktada 15. Yüzyılda kurulmuştur. Kuruluşu esnasında savunma ve garnizon kenti sıfatlarını taşıyan kent özellikle I.Dünya Savaşı esnasında büyük tahribata uğramıştır. Yeniden inşa edilerek günümüze ulaşan kent, sahip olduğu potansiyelle birlikte sürekli olarak gelişim ve değişime açıktır. İnsanoğlunun var olduğu günden bugüne şüphesiz en temel ihtiyacı ise barınma ihtiyacıdır. Yüzyıllar boyunca barınma ihtiyacına cevap veren barınma alanları; teknolojik imkanların gelişmesi, insanoğlunun malzeme bilgisini ve malzemeyi işleme yeteneği sürekli geliştirmesiyle birlikte büyük bir değişim içerisindedir. Günümüzde konut olarak adlandırdığımız ve ilkel örneklere kıyasla oldukça gelişmiş olan barınma alanlarının değişim ve gelişimi ait olduğu coğrafya ile doğrudan ilintilidir. Çalışma kapsamında; konut kavramının ortaya çıkışı incelenerek günümüzde aşina olduğumuz çok katlı konut yapılarına dönüşümü ortaya konulmaya çalışılmıştır. Mimarinin yaşayan bir olgu olması, üretilen eserlerin inşa edildiği coğrafyaya ait olması gerekliliğini güçlendirmektedir. Çalışma kapsamında çok katlı konut kavramının gelişimini incelemek için Çanakkale kentinin tarihi ve gelişimi bilinmelidir. Kentin kurulduğu 1452 yılından 20. Yüzyılın başına dek sürdürdüğü kesintisiz gelişim I.Dünya Savaşı ile sekteye uğramıştır. Neredeyse tamamen tahrip olan kentin yeniden inşası ise 1950’li yıllarda başlamıştır. Çağdaşlarına göre genç bir kent olan Çanakkale, çok katlı konut mimarisiyle de 1950’li yıllardan sonra tanışmıştır.

Avrupa’da Sanayi Devrimi sonrasında yaygınlaşan, ülkemizde ilk örneklerinin Tanzimat Fermanı sonrasında verildiği çok katlı konutların Çanakkale kent siluetinde yer alması 1950’li yıllar itibariyle mümkün olmuştur. Devlet politikaları ile kentlerde sanayileşmenin artması, kırsaldaki arazilerin özellikle miras yoluyla bölünmesi neticesinde kente doğru yönlenen büyük göç dalgası konut sorununu ortaya çıkartmıştır. 20. Yüzyılın ikinci yarısına denk gelen bu süreçte, pek çok kentte olduğu üzere Çanakkale’de de çözüm olarak çok katlı konut mimarisi öne çıkmıştır. 1980’li yıllar itibariyle konut üretimine verilen desteğin artırılması, hızlı konut üretimini beraberinde getirmiştir. Pek çok diğer kentte de olduğu üzere kooperatif, toplu konut, sosyal konut ve yap-sat konut gibi kavramlarla tanışan kent içerisinde mimari çeşitlilik bir anda artmıştır. Çalışmanın 5. Bölümünde bahsi geçen konular ışığında kentin farklı mahallelerine farklı zamanlarda inşa edilmiş projeler incelenmiştir. Çok katlı konutlar içerisinde yer alan bağımsız bölümlerin mekan organizasyonları irdelenerek, ilk örneklerden günümüz modern yapılarına plan şemasındaki değişiklikler ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışma kapsamında incelenen örneklerin toplu konut, kooperatif ve apartman gibi farklı üretim biçimleri ile inşa edilmeleri, mekan organizasyonunu çeşitlendirmektedir. Bunun yanı sıra değişen sosyolojik, ekonomik ve kültürel değerler ile parsel alanı, hakim manzara yönü ve imar kanunları ile kullanıcı taleplerinin mekan organizasyonlarını farklılaştırıldığı görülmektedir. Çalışmanın sonuç kısmında bahsi geçen farklılıklar ortaya konularak değerlendirilmiştir. Yapılan değerlendirmenin gelecekte inşa edilerek kent siluetinde yer alacak yapıların niteliğini geliştirme hususunda yardımcı olması amaçlanmıştır.

Çanakkale; It was established in the 15th century at the intersection of the Aegean and Marmara Seas, in the northwest of Turkey. The city, which had the title of defense and garrison city during its establishment, suffered great destruction especially during the First World War. The city, which has survived by being rebuilt, is open to continuous development and change with its potential. Undoubtedly, the most basic need of human beings is the need for shelter. Housing areas that have responded to the need for shelter for centuries; With the development of technological possibilities, human beings' material knowledge and ability to process materials are in a great change. The change and development of the housing areas, which we call house today and which are quite developed compared to the primitive examples, are directly related to the geography to which they belong. Scope of work; The emergence of the concept of housing has been examined and its transformation into multi-storey residential structures that we are familiar with today has been tried to be revealed. The fact that architecture is a living phenomenon strengthens the necessity that the works produced belong to the geography in which they were built. In order to examine the development of the concept of multi-storey housing within the scope of the study, the history and development of the city of Çanakkale should be known. The uninterrupted development of the city from its foundation in 1452 until the beginning of the 20th century was interrupted by the First World War. The rebuilding of the city, which was almost completely destroyed, started in the 1950s. Çanakkale, which is a young city according to its contemporaries, met with multi-storey residential architecture after the 1950s.

In the 1950s, it was possible for the multi-storey houses, which became widespread in Europe after the Industrial Revolution, and whose first examples were given in our country after the Tanzimat Edict, to be located in the city silhouette of Çanakkale. As a result of the increase in industrialization in cities with state policies, and the division of rural lands, especially through inheritance, the large migration wave directed towards the city has revealed the housing problem. In this process, which coincided with the second half of the 20th century, multi-storey residential architecture came to the fore as a solution in Çanakkale, as in many cities. Increasing the support given to housing production as of the 1980s brought along rapid housing production. As in many other cities, architectural diversity suddenly increased in the city, which met with concepts such as cooperatives, mass housing, social housing and build-sell housing. In the light of the subjects mentioned in Chapter 5 of the study, the projects that were built in different neighborhoods of the city at different times were examined. By examining the spatial organizations of the independent sections in the multi-storey houses, the changes in the plan scheme from the first examples to today's modern structures have been tried to be revealed. The fact that the samples examined within the scope of the study are built with different production forms such as mass housing, cooperative and apartment, diversify the space organization. In addition, it is seen that the changing sociological, economic and cultural values, the parcel area, the dominant landscape direction and the zoning laws and user demands differentiate the spatial organizations. In the conclusion part of the study, the mentioned differences were evaluated by revealing. It is aimed that the evaluation will help in improving the quality of the buildings that will be built in the future and take place in the city silhouette.