Besteci Tonin Harapi'nin piyano eserleri ve Arnavut piyano müziğinin gelişimindeki rolü

Abstract

Arnavutluk ve Kosova’da klasik müzik ekolü, 20.YY’lın ikinci yarısında Tonin Harapi, Çesk Zadeja ve Fehim İbrahimi gibi ilk kuşak profesyonel besteciler tarafından kurulmaya başlanmıştır. Besteci Tonin Harapi, sanat arkadaşlarıyla beraber, Arnavut müziğinin tanıtımı ve profesyonel müzisyenlerin gelişimi için büyük çaba göstermiştir. Özellikle Tonin Harapi genç müzisyenlerin yetiştirilmesinde ulusal müziğe temellenen eserlerin de kullanılabilmesi amacıyla çok sayıda eser de yazmıştır. Aynı zamanda Arnavut piyano müziğinin de en önemli kurucularından biri olan Tonın Harapi, kendi memleketinde “piyanonun şairi” ve “Arnavutluk’un Chopin’i” olarak anılmaktadır. Piyano minyatürleri, sonat, varyasyon, piyano ve orkestra için konçerto gibi türlerde ulusal piyano müziğine ait ilk örnekleri besteleyen Harapi, başlangıç aşamasından en üst teknik düzeye kadar, piyano eğitiminin tüm aşamalarında başvurulabilecek çok sayıda değerli yapıtlar vermiştir. Komünist rejimin tüm sanat dallarında olduğu gibi, klasik müzikte de dayattığı “Sosyalist Gerçekçilik” kültürünün ağir ve yıpratıcı baskılarına göğüs geren Harapi, sanatsal kimliğini korumayı başarmış ve onurlu bir duruş sergilemiştir. Harapi’nin toplam yedi piyano münyatürü albümlerinden yalnizca ikisi basılmıştır. Programlı müzik türünde ve sade bir dille yazılmış “Pjesé té zgjedhura pianistike” (“Seçilmiş piyano parçaları”) albümü , bestecinin piyano minyatürleri türünde bestelediği en iyi önekleri oluşturmaktadır. “Tema ve Çeşitlemeler” Harapi’nin ustalık eserlerinden biridir. Bazıları kaybolmuş olmakla birlikte, eserdeki şiirsel anlatımın yanı sıra, teknik açıdan düzeyli varyasyonların bulunması da esere derinlik kazandırmaktadır. Bestecinin 60’lı yıllarda yazdığı Sonatin C-Moll ve Piyano ve orkestra için Konçerto eserleri Arnavut piyano müziğinde bu türlerde yazılmış ilk örneklerdir. Bu eserlerde Arnavut halk müziği materyali geniş bir şekilde kullanılmıştır. Bu her iki eserin icrası yüksek bir teknik düzey gerektirmektedir.

Eserlerinde halk müziği hazinesinden de geniş bir şekilde yararlanan besteci, kendinden sonraki kuşaklara piyano icrası ve piyano eğitimi açısından sanatsal değeri yüksek eserler bırakmıştır. Sanatsal mirasına işik tutulması Harapi’nin, hem yaşadığı coğrafyada hem de bu coğrafyanın ötesinde gerçek değerinin bulmasının önünü açacaktır. Arnavut ulusal müziğin yapı taşlarının oluşturulmasında önemli rol oynayan ve Arnavut piyano ekolü kurucuları arasında yer alan Harapi’nin piyano eserleri Arnavut piyano icra sanatını zenginleştirmenin yanı sıra, müzik eğitimi kurumlarının piyano eğitimine de önemli katkıda bulunmaktadır. Bu durum, ulaşılan yapıtların içerik analizleri ve görüşmeler yoluyla ortaya konmuştur. Bestecinin değerli mirası, yaşadığı coğrafyanın sınırları ötesinde, dünya ölçeğinde tanınması ve seslendirilmesi, piyano literatürüne katkıda bulunmanın yanı sıra, piyano eğitimine de farklı boyutlar kazanmasına yardım edecektir.

Tonin Harapi is one of the most important composers of Albanian music. He belongs to that generation of composers that have established classical music in Albania from the second half of the twentieth century. This thesis statement provides an analysis of Harapi’s most important compositional output: piano music. The first and second chapter have been significantly focused on explaining the historical, social and political context of the establishment of classical music in Albania, and Harapi’s relation regarding these developments. The third chapter focuses on the analysis of some of the author's most successful piano works, trying to specifically define Harapi's particular style, and also taking into account the Albanian historical and social background. Regardless of the many common aspects, Albanian music of this period cannot be seen or considered as just “another sample of” the developments that we can find in the “Eastern bloc” of the second half of the twentieth century. This is perhaps due to historical developments of Albanian tradition of music, which were different from those of the vast majority of the Eastern (socialist) countries. This could have been the result of ever growing and unprecedented political pressure that spread out in the whole country, lasting until the fall of the socialist regime in the beginning of the 1990s. The core of this work is thus to highlight and to understand such circumstances and restrictions, and how Harapi preserved, challenged and dealt with those in his work. Tonin Harapi played an important role in the creation of the music of the Albanian nation, as well as among the first creators of the Albanian school of piano, his works on piano music played an important role in the enrichment and development of music education in general and piano music education in particular. This conclusion was reached through the analysis of the content of the works as well as various interviews. His valuable artistic legacy, his recognition as a composer beyond the borders where he has lived, in addition to contributing to piano literature, will help piano education take on different dimensions