Karakaşzade Nurü'l-Hüda Li -Men İhteda (inceleme-Tenkitli Metin)
Özet
17. yüzyıl klasik Türk edebiyatı yazarı ve şairi olan Karakaşzâde Şeyh Ömer
b. Mehmed Efendi (ö. 1047-48/1638-39) hakkında biyografi kaynaklarında çok fazla
bilgi yoktur. Mürettep divanı olduğu da söylenen Karakaşzâde’nin yazmış olduğu
Nūrü’l-Hüdá Li-Men İhtedá ve Mir’ātü’l-ᶜUşşāḳ’ın yurtiçi ve yurtdışındaki
kütüphanelerde çok sayıda elyazması ve matbu nüshaları bulunmasına rağmen bugüne
kadar araştırmacıların ilgisini pek çekmemiştir. Bu çalışmada Karakaşzâde’nin hayatı,
şahsiyeti edebî kişiliği üzerine ilk defa geniş kapsamlı bir akademik araştırma
meydana getirilmiş olup manzum-mensur bir hikâye tarzında yazılan ve süslü nesrin
en önemli örneklerinden olan Nūrü’l-Hüdá Li-Men İhtedá adlı eserinin tenkitli metni
ve ayrıntılı incelemesi ortaya konmuştur.
Çalışmanın ilk bölümünde Karakaşzâde’nin hayatı, şahsiyeti, edebî ve
tasavvufî kişiliği ile eserleri hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümünde Nūrü’l-Hüdá
Li-Men İhtedá’nın şekil, tür ve muhteva özellikleri ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ise
Nūrü’l-Hüdá Li-Men İhtedá’nın çeşitli kütüphanelerde bulunan nüshalarının
karşılaştırılması sonucunda ortaya çıkan tenkitli metnine yer verilmiştir.
Bu çalışmada ayrıca, dönem ve eser üzerinde yapılan detaylı incelemelerin
sonunda Nūrü’l-Hüdá Li-Men İhtedá’nın özgün (orijinal) bir eser olduğu ortaya
konmuştur. Konusunu bir önceki asırda Vâhidî tarafından yazılan Menâkıb-ı Hâce-i
Cihân ve Netîce-i Cân adlı eserden almış olmakla beraber, Nūrü’l-Hüdá’nın bazı
çalışmalarda iddia edildiği gibi ilgili eserin birebir aynısı veya kopyası olmadığı, tam
aksine hem hacmi hem de sanatlı dil ve üslubuyla, Vâhidî’nin ilgili eserini gölgede
bırakan, klasik Türk edebiyatı geleneğine uygun olarak yazılan edebî değeri yüksek,
özgün bir telif eser olduğu meydana çıkarılmıştır. There isn’t much information in biographical sources about Karakaşzâde
Şeyh Ömer b. Mehmed Efendi (ö. 1047-48/1638-39) who is the writer and poets of the
17
th
century classical Turkish literature. Along with his divan, Karakaşzâde also wrote
Nūrü’l-Hüdá Li-Men İhtedá ve Mir’ātü’l-ᶜUşşāḳ. Its handwritten or printed versions
copies are available in libraries located inside or outside Turkey. Nevertheless, such
an availability of this source hasn’t grasped much attention of researchers. This thesis
is among the first studies dealing extensively with the life of Karakaşzâde and his
literary personality. It also explores in detail and as a critique of the Nūrü’l-Hüdá LiMen
İhtedá which is written in a form of story and is one of the examples of
sophisticated style.
The first chapter of thesis elaborates the life of Karakaşzâde, his literary and
mystic personality as well as his writings. While the second chapter deals with his
work of Nūrü’l-Hüdá Li-Men İhtedá and explores it in terms of its type, structure and
contents, the third chapter provides a critical text of it after comparing its versions
available at different libraries.
Having done a detailed research, this thesis argues that the on the Nūrü’lHüdá
Li-Men
İhtedá
is
an original text. Even if its subject is taken from Menâkıb-ı
Hâce-i Cihân ve Netîce-i Cân written by Vâhidî a century before Nūrü’l-Hüdá Li-Men
İhtedá, the latter is not the same or a copy of the former two as it is claimed at some
researches. Quite the contrary, Nūrü’l-Hüdá Li-Men İhtedá actually casts shadow over
the work of Vâhidî in terms of language, volume and wording. It is written as an
original work in lines with the tradition of Turkish literature with high literary values.
Koleksiyonlar
- Tez Koleksiyonu [2146]