Türk edebiyatında Yusuf u Züleyhalar ve Giritli Sırrı Paşa'nın Ahsenü'l-Kasas'ı (Mukayeseli İnceleme)

Abstract

Yûsuf ve Züleyhâ anlatıları her ne kadar dinî ve ahlaki bir görünümde olsa da Yûsuf peygamber ve Züleyhâ arasındaki masum bir aşkın tahkiyesini de ele alan anlatılardır. Bu hikâyenin birincil kaynaklarını kutsal kitaplar (Tevrat, Zebur, İncil Kur’ân) oluşturmaktadır. Hikâye, Türk edebiyatının yanı sıra Arap, Fars, Afgan ve Urdu edebiyatlarında da kaleme alınmıştır. Bu çalışma, kaynağını semavi kitaplardan alan Yûsuf ve Züleyhâ anlatılarının Anadolu sahası Türk edebiyatında kaleme alınmış manzum örneklerinin olay örgüsü bağlamında semavi kitaplardan ne ölçüde yararlandığı ve hikâyenin kutsal metinlerdeki hâlinin edebî metinlere aktarılması esnasında ne ölçüde farklılıklar oluştuğu sorunsalını tespit etme amacına yöneliktir. Bu itibarla Türk edebiyatında mesnevi olarak kaleme alınıp metinleri günümüze ulaşmış bütün Yûsuf ve Züleyhâ anlatıları; Tevrat, Kur’ân, Giritli Sırrı Paşa’nın Ahsenü’l-Kasas, Süyûtî’nin edDürrü’l-Mensûr fi’t-Tefsîr bi’l-Me’sûr adlı tefsir eserleri, Taberî’nin Târîhu’l-Ümem

ve’l-Mülûk adlı tarih eseri ve Molla Câmî’nin Yûsuf u Züleyhâ adlı mesnevisi ışığında

mukayeseye dayalı olarak incelemeye tabi tutulmuştur.

Yapılan bu çalışma sonucunda, Türk edebiyatında yazılan ve metinleri günümüze ulaşan Yûsuf ve Züleyhâ mesnevilerinin olay örgüsü bağlamında ilahi metinlerden ne ölçüde ve nasıl yararlandıkları, ilahi metinlerdeki anlatıyla edebî metinlerdeki anlatıların birbirlerine ne ölçüde benzeyip birbirlerinden ne ölçüde farklılaştığı hususu tespit edilmeye çalışılmıştır.

Although the Yusuf and Züleyha narratives have a religious and moral appearance, they are also narratives that deal with the story of an innocent love between the prophet Yusuf and Züleyha. The primary sources of this story are the holy books (Torah, Psalm, Bible, Quran). The story has been written in Arabic, Persian, Afghan and Urdu literatures as well as Turkish literature. This study aims to determine the problematic of how Yusuf and Zuleyha narratives, which take their source from the heavenly books, benefit from the heavenly books in the context of the plot of the poetic examples written in Turkish literature, and to what extent there are differences during the transfer of the story from the sacred texts to the literary texts. In this respect, all Yusuf and Zuleyha narratives written as masnavi in Turkish literature and whose texts have survived to the present day The Torah, the Quran, the tafsir works of Giritli Sırrı Pasha's Ahsenü'l-Kasas, Süyûtî's edDürrü'l-Mensûr fi't-Tafsîr bi'l-Me'sûr, Taberî's Târîhu'l- Ümem ve'l-Mülûk in the light

of

his historical work named and Molla Câmî's masnavi named Yûsuf u Züleyhâ, analyzed based on comparison. As a result of this study, it has been revealed to what extent and how Yûsuf and Zuleyhâ masnavis, which were written in Turkish literature and whose texts have survived, benefited from divine texts in the context of plot. In addition, it has been tried to determine to what extent the narratives in the divine texts and the narratives in the literary texts resemble each other and to what extent they differ from each other.