Anadolu ve Balkanlar’da erken çanak çömleğin ortaya çıkışı
Özet
Bu tez çalışmasının amacı, Batı Anadolu ve Balkanlar’daki en erken çanak
çömleklerin ortaya çıkışı ve kullanım amacını saptamak, ayrıca çanak çömlek özelinde
söz konusu iki bölge arasında herhangi bir etkileşimin olup olmadığını ortaya
çıkarmak, bölgeler arası teknolojik, tipolojik ve işlevsel farklılıkları ortaya koymaktır.
Anadolu’da erken çanak çömleklerin ortaya çıkışı M.Ö. 9000’lere tarihlense
de, düzenli bir teknoloji olarak benimsendiği tarihlerin M.Ö. 7000’ler olduğu
görülmüştür. Batı Anadolu ve Marmara Bölgesi’nde ise çanak çömleklerin ortaya
çıkışı M.Ö. 6680/6600 yıllarına tarihlendirilmektedir. Balkanlar’da, Kuzey
Yunanistan’ın Makedonya kesiminde M.Ö. 6600-6400 tarih aralığında en erken çanak
çömleklerin üretilmeye başlandığı görülürken, Kuzeydoğu Bulgaristan’da ise bu tarih
aralığı M.Ö.6400/6200-5900 yılları arasındadır. Bahsedilen bölgelerden ele geçen
çanak çömleklerden elde edilen veriler, katkı maddesi, form, işlev, yüzey rengi ve
bezeme gibi kriterler doğrultusunda incelenerek bölgeler arası karşılaştırmalar
yapılmıştır.
Batı Anadolu ve Balkanlar’dan elde edilen erken çanak çömlekleri yukarıda
belirtilen kriterler kapsamında incelediğimizde, ortaya çıkan veriler ile bu iki bölgede
her ne kadar benzer özelliklere sahip çanak çömleklerin olduğu görülse de birtakım
farklılıkların da olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen veriler benzerliklerin öncü çanak
çömlek teknolojisinin Batı Anadolu üzerinden Balkanlar’a taşınmış olabileceğine
işaret etmektedir. Balkanlar’daki erken çanak çömleklerde tespit edilen farklılıklar ise,
Balkanlar’daki erken yerleşimcilerin çömlekçilik teknolojisini ya yerel tercihler ile ya
da farklı bölgelerden kültürel alışveriş ile şekillendirmiş olabileceğini
düşündürmektedir.
Bunun yanı sıra Anadolu’daki erken çanak çömlek üretiminin, elde edilen
veriler doğrultusunda, tarım ve hayvancıktan oluşan beslenme ekonomisinin yaygın
ii
olarak geliştiği tarihten yaklaşık bin yıl sonra ortaya çıktığı görülmektedir. Batı
Anadolu ve Balkanlar’da da değişen beslenme ekonomisinin çanak çömlek üretimini
tetiklediğini söylemek oldukça zordur. Ayrıca hem Anadolu’daki hem de
Balkanlar’daki en erken çanak çömleklerin pragmatik işlevlerinin yanı sıra kimlik
ifadesi, prestij göstergesi vb. sembolik anlamlar taşıyan nesneler olarak farklı işlevler
için kullanılmış olabileceği öngörülmektedir. The purpose of this study is to determine when the earliest pottery in Western
Anatolia and the Balkans emerged and for what purpose they were used. In addition,
it is to reveal whether there is any interaction between the two regions in particular for
pottery, and to reveal the technological, typological and functional differences between
regions.
Although the emergence of early pottery in Anatolia is dated to 9000s B.C., the
dates when it was accepted as a regular technology are 7000s B.C. The emergence of
pottery in Western Anatolia and Marmara Region, is dated to 6680/6600 B.C. In the
Balkans, the earliest pottery started to be produced 6600-6400 B.C. in Northern Greece
and 6400-5900 B.C. in Northeast Bulgaria. The data obtained from the pottery in the
mentioned settlements have been examined in accordance with criteria such as
additive, form, function, surface color and decoration, and a comparative study have
been conducted among regions.
When we examine the early pottery obtained from Western Anatolia and the
Balkans within the scope of the mentioned criteria, it has been determined that there
are some differences, although there are pottery with similar characteristics in these
two regions. The data obtained indicate that the pioneering pottery technology may
have moved to the Balkans through Western Anatolia. The differences detected in the
early pottery in the Balkans suggest that the early settlers in the Balkans may have
shaped the pottery technology either by local preferences or by cultural exchange from
different regions.
In addition, it is seen that the early pottery production in Anatolia emerged
about a thousand years after the widely developed nutrition economy consisting of
agriculture and animal husbandry. It is quite difficult to say that the changing nutrition
economy in Western Anatolia and the Balkans triggered the production of pottery. It
iv
is predicted that the earliest pottery in both Anatolia and the Balkans may have been
used as objects bearing symbolic meanings such as identity expression and prestige,
as well as pragmatic functions
Koleksiyonlar
- Tez Koleksiyonu [2146]