Osmanlı İmparatorluğu’ndan Türkiye Cumhuriyeti’ne geçiş sürecinde Türkiye’de tarih öğretiminin tarihçesi
Künye
Çapa, M . (2012). Osmanlı İmparatorluğu’ndan Türkiye Cumhuriyeti’ne geçiş sürecinde Türkiye’de tarih öğretiminin tarihçesi. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi , 2 (03) , 1-28 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/trkede/issue/13296/496318Özet
Tanzimat’tan önce Osmanlı Tarihi, İslam Tarihi ve daha ziyade yüksek okullarda
Tarih-i Umûmî (Genel Tarih) dersleri okutuluyordu. Bu gelenek bazı değişikliklerle
Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar sürdü. Ancak, 19. yüzyıldan itibaren Batılılaşmayla birlikte
tarih yazımı ve öğretiminde bazı değişiklikler gerçekleşti.
1869 tarihli Maarif-i Umûmîye Nizamnamesi’nde ilköğretimden yüksek öğretime kadar
tüm eğitim kademelerindeki mekteplerde “Muhtasar Tarih-i Osmanî”, “Tarih-i Umûmî ve
Tarih-i Osmanî”, “Muhtasar Tarih ve Coğrafya” ve “Tarih-i Umûmî” gibi muhtelif derslere yer
verildi.
Tanzimat’tan sonra birçok tarih ders kitabı yayınlanmıştır. Bunlar arasında Tarih-i
Umûmîler, Batı etkisinin en fazla görüldüğü kitaplardır. Yusuf Akçura, Abdülaziz döneminden
Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar okutulan Tarih-i Umûmî kitaplarındaki Batı etkisini
örnekleriyle ortaya koymuştur. Batıdan yararlanılarak ve Türk dünyasına önem verilerek
yazılan ilk Tarih-i Umûmî kitabı, Süleyman Paşa’nın 1876’da yazdığı Tarih-i Âlem’dir. Daha
sonraları Selim Sabit’in Muhtasar Tarih-i Osmanî, İbrahim Necati’nin Yeni Osmanlı Tarihi, Ali
Cevad’ın Muhtasar Osmanlı Tarihi ve Abdurrahman Şeref Bey’in Tarih-i Devlet-i Osmaniye
adıyla iki ciltlik kitabı yayınlamıştır.
II. Abdülhamid’in saltanatının başlarında Mizancı Murat Bey, Hakkı Bey, Binbaşı Ali Tevfik
Bey Tarih-i Umûmî kitapları yazdılar. II. Abdülhamid, 1890’lardan itibaren tarih öğretiminde
sınırlandırmalar getirdi. 1893 tarihli programla sıbyan mekteplerinden tarih dersi ile
rüşdiyelerde okutulan Tarih-i Umûmî kaldırıldı.
II. Meşrutiyet döneminde okulların tarih müfredatı üzerindeki sınırlamalar kalktı. Rüşdiye,
sultaniye ve idadiye programlarında Osmanlı Tarihi, Umumî Tarih ve Asr-ı Hâzır tarihlerine
yer verilmiştir. Bu okullarda okutulmak üzere Ali Reşad, Ali Seydi, Mehmet Şakir, Ahmet Refik
(Altınay), A. Nüzhet ve Hüseyin Cahit (Yalçın) tarafından muhtelif tarih ders kitapları
yayınlanmıştır.
Bu dönemde, tarih öğretim yöntemleriyle ilgili yeni görüş ve uygulamalara yer verilmiştir.
İstanbul Dârülmuallimîn’inde önemli ıslahatlar gerçekleştiren Satı Bey, Tedrisat-ı İbtidâîye
Mecmuası’nda tarih öğretim usulleriyle ilgili görüşlerini dile getirdiği gibi, bu düşüncelerinin
uygulanması için büyük çaba sarf etti.
Balkan Savaşlarından sonra Osmanlıcılığın yerini Türkçülük almaya başlamışsa da, bu
durum tarih öğretimine pek yansımamıştır. Milli Mücadele dönemi ve Cumhuriyet’in ilk
yıllarında tarih öğretimi, önemli ölçüde İkinci Meşrutiyet döneminin devamı şeklinde
sürdürüldü. 1930’lara gelinceye kadar ilköğretim tarih müfredat ve ders kitaplarında bazı
değişiklikler yapıldı ise de, lise eğitiminde benzer değişiklikler aynı oranda gerçekleştirilemedi.
1930’lardan itibaren tarih öğretimi Türk Tarih tezine uygun olarak, yeni tarih anlayışı
çerçevesinde düzenlenmiştir. Yeni anlayışa uygun ders kitapları hazırlanmıştır.
Makalede, Türkiye’de tarih öğretimi Tanzimat’tan Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar gelen
süreç içerisinde ele alınmaktadır. Bu çerçevede tarih müfredatları, okutulan dersler, ders
kitapları ve yazarları, öğretim metotlarındaki değişiklikler kronolojik bir sırayla
incelenmektedir. Ottoman history, Islam history and general history courses had been taught in
the Ottoman Empire before Tanzimat Edict. This tradition in the history of education in the
Ottoman Empire had continued until the establishment of the Turkish Republic. At this point it
should be noted that there were changes on histography and history education since the 19th
Century. Especially, after the regulation regarding reshaping education proclaimed in 1869,
history courses were seen at all level of education from primary to higher education in the
Ottoman Empire.
New history textbooks were prepared and issued after Tanzimat Edict. Especially general
history textbooks were under the influence of Europe. Yusuf Akcura who is a Turkish scholar
claimed that there was Europe influence on the general history textbooks from late 19th century
to the establishment of the Turkish Republic. We can see this influence especially on a textbook
namely the World History prepared by Süleyman Paşa in 1876. The Turkish world was also
given attention in this book. Besides this, Selim Sabit, Ibrahim Necati and Ali Cevad prepared
new textbooks in this period.
Mizanci Murat Bey, Hakki Bey, Binbasi Ali Tevfik also prepared textbook namely the world
history in the early era of Sultan Abdulhamit who limited history education in 1890. Besides
this, history courses were banned in the primary level in 1893. Furthermore, world history
course was also banned in the secondary level.
Restrictions on the history curriculum in the era of Second Constitutional Monarchy
disappeared. The number of history courses increased in the secondary level in this period. Ali
Resad, Ali Seydi, Mehmet Sakir, Ali Refik, A. Nüzhet and Huseyin Cahit prepared history
textbooks for secondary schools in the era of Second Constitutional Monarchy. There were also
changes on the teaching methods of history education in this period. Especially, Sati Bey wrote
papers on how to teach history in academic journal in the Ottoman Empire.
Turkism was an increasing value in the Ottoman society after the Balkan Wars and
influenced history education to some extent. There were not important changes on the history
education during the Turkish national struggle for independence and in the early period of the
Turkish Republic. However, history education were given attention since 1930s and history
education was shaped in the light of the Turkish History Thesis. New history textbooks were
prepared and important decisions were taken about history education in this period.
The purpose of this paper is to examine history education from Tanzimat edict to the early
years of the Turkish Republic. With this in mind, history curriculum, history textbooks and
teaching method will be examined in this period.
Kaynak
Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi DergisiCilt
2Sayı
3Koleksiyonlar
İlgili Öğeler
Başlık, yazar, küratör ve konuya göre gösterilen ilgili öğeler.
-
II. Meşrutiyet döneminde tarih düşüncesi
Çalen, Mehmet Kaan (Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013)Tarih en genel mânâsıyla insanoğlunun kendisini bilme ihtiyacını karşılar. İnsanoğlu, kim olduğu, nereye veya neye ait olduğu, nereden gelip nereye gittiği gibi varoluşuna ilişkin meseleleri tarih düşüncesi denilen düşünce ... -
Değer Eğitimi: Davranışçı ve Yapılandırmacı Yaklaşıma Göre Hazırlanan Tarih Programlarında Değer Aktarımı
Ulusoy, Kadir (Trakya Üniversitesi, 2010)In recent years, within the curriculum modifications, education of values and transmission of values bears more important. In this study, it is tried to determine whether the process about value transmission can be made ... -
Tarih Eğitiminde Hermeneutik Yaklaşım
Ulusoy, Kadir (Trakya Üniversitesi, 2009)Eğitim alanında öğrencilere bilgi edindirme süreci ile ilgili çalışmalar her zaman değişme ve gelişme göstermektedir. Ancak insanların okuduğunu anlaması ve yorumlayabilmesi eğitim sürecinde her zaman istenilen ve tercih ...