Sağlık ve kalkınma ilişkisi : OECD ülkelerinin karşılaştırmalı analizi

Abstract

Ülkelerin, sağlık hizmetlerine ayırdıkları kıt kaynakların etkin ve verimli şekilde kullanılması, kalkınma sürecini hızlandıran önemli unsurlardan biridir. Sağlık ve kalkınma arasındaki ilişkiyi araştırmayı amaçlayan bu çalışma; sağlık ve kalkınma kavramlarını teorik bir çerçevede, bütüncül bir yaklaşım ve çok boyutlu bir bakış açısıyla ele almaktadır. İlişkisel araştırma yöntemlerinden açımlayıcı modele göre hazırlanan bu çalışmanın, kalkınma boyutunu temsil etmek üzere Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından geliştirilen İnsani Gelişme Endeksi kullanılmıştır. Araştırmanın sağlık boyutunu yansıtmak için ise, 2011-2017 dönemine ait Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’nün veri tabanından veri madenciliği temel adımları çerçevesinde elde edilen nitelikli verilerle toplamda 6 boyut, 33 gösterge ile oluşturulan ve İnsani Gelişme Endeksi ile benzer bir metodolojiye dayanılarak geliştirilen, Sağlık Endeksi’nden yararlanılmıştır. Bu endekslere ilişkin değerler öncelikle IBM SPSS 25.0 istatistik sistem programına aktarılmış ve ardından, eldeki veriler %5 önem seviyesinde normallik testi ve korelasyon analizine tabi tutulmuştur. Ayrıca, bu iki bileşik endeksin değer ve sıralamaları aracılığıyla Türkiye’nin de aralarında bulunduğu 37 Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü ülkesinin benimsediği sağlık sistemleri sınıflandırması da göz önünde bulundurularak karşılaştırılmıştır. Buna ilaveten, Sağlık Endeksi ve İnsani Gelişme Endeksi boyutları altında yer alan göstergelere ilişkin Türkiye’nin sahip olduğu değerler ile Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü ortalamaları karşılaştırılmış ve Türkiye’nin Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü ülkeleri arasındaki mevcut durumu değerlendirilmiştir. Araştırma kapsamında yapılan analizler ve ülke karşılaştırmaları sonucunda elde edilen bulgular tablolar yardımıyla yorumlanmış, literatür çerçevesinde tartışılmıştır. Buna göre, sağlık ve kalkınma arasında yıllık bazda istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif yönlü bir ilişkinin var olduğu belirlenmiş ve bu vesileyle araştırma hipotezleri reddedilememiş; sağlık yönlü büyüme ve kalkınma, içsel büyüme modeliyle ilişkilendirilerek açıklanmış, içsel büyüme modelinin öngördüğü yoksul ve gelişmiş ülkelerin zamanla birbirine yakınsamadığı yönündeki görüş desteklenmiştir. Bununla birlikte, Bismarck modeli benimseyen ülkelerin endeks sıralamaları arasındaki farkın nispeten daha az olması sebebiyle, bu modeli benimseyen ülkelerin sıralamalarının birbirine nispeten daha fazla yakınsadığı tespit edilmiştir. Ayrıca, Türkiye’nin araştırma kapsamındaki 7 yıllık zaman zarfında gösterge ve endeksler bakımından kısmen gelişme göstermiş olmasına rağmen, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü ortalamalarının oldukça uzağında bir performans sergilediği ve sürecin tamamında her iki endeks türünde de sıralamalarda son 3’te yer aldığı görülmüştür. Son olarak, çalışmada elde edilen bulgular ve araştırmanın kısıtları çerçevesinde çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

The effective and efficient use of scarce resources allocated by countries for health services is one of the important factors that accelerate the development process. This study, which aims to investigate the relationship between health and development, deals with the concepts of health and development in a theoretical framework, with a holistic approach and a multidimensional perspective. The Human Development Index developed by United Nations Development Program was used to represent the development dimension of this study, which was prepared according to the exploratory model, one of the relational research methods. In order to reflect the health dimension of the research, the Health Index, which was created with a total of 6 dimensions and 33 indicators, with the qualified data obtained within the framework of the data mining basic steps from the Organization for Economic Cooperation and Development database for the period of 2011-2017, was developed based on a methodology similar to the Human Development Index. The values of these indices were first transferred to the IBM SPSS 25.0 statistical system program, and then the data were subjected to normality test at 5% significance level and correlation analysis. In addition, the values and rankings of these two composite

indices were compared by considering the health systems classification adopted by 37 Organization for Economic Cooperation and Development countries, including Turkey. In addition, Turkey's values for the indicators under the Health Index and Human Development Index dimensions were compared with the Organization for Economic Cooperation and Development averages, and Turkey's current situation among Organization for Economic Cooperation and Development countries was evaluated. The findings obtained as a result of the analyzes and country comparisons made within the scope of the research were interpreted with the help of tables and discussed within the framework of the literature. Accordingly, it was determined that there is a statistically significant and positive relationship between health and development on an annual basis, and on this occasion, our hypotheses have not been invalidated and health-oriented growth and development were explained by associating them with the endogenous growth model. The view that the poor and developed countries, which the endogenous growth model predicts, do not converge over time has been supported. However, since the difference between the index rankings of the countries adopting the Bismarck model is relatively small, it has been determined that the rankings of the countries adopting this model converge relatively to each other. In addition, although Turkey has partially improved in terms of indicators and indices during the 7-year period within the scope of the research, it has been observed that it has performed quite far from Organization for Economic Cooperation and Development averages and is in the last 3 in both index types throughout the process. Finally, various suggestions were made within the framework of the findings obtained in the study and the limitations of the research.