Mariya Mercanka’nın “kadem kaynaa” adlı romanın söz varlığı bakımından incelenmesi
Özet
Bir dil ve toplum üzerine yapılacak tetkiklerde söz varlığı çalışmaları pek
çok açıdan önemli veriler sunar. Dilin tüm sözcüklerini kapsayan söz varlığı; bu
yönüyle bir toplumun diline, kültürüne ve tarihine ışık tutar. Söz varlığı
incelemeleriyle bir dilin tarihsel süreçte geçirmiş olduğu değişimlere ve gelişmelere
tanıklık edilirken, sözcüklerde yaşanan ses, şekil ve anlam değişiklikleri de açığa
çıkarılır. Yine bu incelemeler sırasında dildeki sözcük türetme yolları
gözlemlenebilir. Söz varlığı unsurları arasında yer alan alıntı sözcüklerin
saptanmasıyla çalışmada temel alınan dilin daha çok hangi yabancı dillerin etkisi
altında kaldığı gibi pek çok konuda çıkarımlarda bulunulabilir. O hâlde bir dilin söz
varlığına yönelik yürütülecek çalışmalar o dile her açıdan büyük bir katkı sağlar. Dil,
çeşitliliği ve zenginliği yönünden değerlendirilmiş olur.
Söz varlığının tespiti hususunda ise bir toplumun diliyle oluşturulmuş sözlü
ve yazılı edebiyat ürünlerinin önemi muhakkaktır. Zira, bu ürünler meydana geldiği
topluma ayna tutar, toplumun kullandığı dilin kendine özgü niteliklerini yansıtır.
Bu çalışmada, Gagauz şair ve yazar Mariya Mercanka’nın “Kadem Kaynaa”
adlı romanı söz varlığı açısından irdelenmiş, irdeleme sonucunda ulaşılan dilsel
veriler ışığında Gagauz Türkçesi ve Gagauz kültürüyle ilgili yapılan saptamalar
ortaya konmuştur. Romanın taranmasıyla tespit edilen ad türündeki sözcükler
konularına göre, fiil türündeki sözcükler ise yapılarına göre sınıflandırılarak ele
alınmıştır. Sınıflandırılan sözcüklerin her biri incelemeye tabi tutulmuş, standart
Türkiye Türkçesi ve tarihsel Türk dili alanında mukayese edilmiştir. Tarihsel
dönemlerle karşılaştırma yapılırken Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Dîvânu Lugâti’t
Türk ve Kutadgu Bilig esas alınmıştır. Kökenleri bakımından değerlendirilen
sözcüklerin köken tespitinde farklı dillerde hazırlanmış sözlüklerden yararlanılmış,
tahlilinde ise etimolojik sözlüklere başvurulmuştur. Ayrıca romandan derlenen
sözcüklerin Trakya Ağızları Sözlüğü ve Derleme Sözlüğü’nde bulunanları da
gösterilerek yorumlanmıştır. Bunun sonucunda Gagauz Türkçesinde kullanılan
sözcüklerin Balkan Türk ağızlarıyla özellikle ses bakımından gösterdiği örtüşmeler
dikkati çekmiştir. Son olarak bu çalışma ile Gagauz Türkçesine ait pek çok deyim,
atasözü, ikileme ve kalıp söz ortaya çıkarılmıştır. Vocabulary studies in a language and society provide important information
in many respects. Vocabulary covering all words of language; it sheds light on the
language, culture and history of a society. Through the vocabulary studies, while
witnessing the changes and developments of a language in the historical process, the
sound, shape and meaning changes in words are also revealed. Again during these
examinations, ways of word derivation in the language can be observed. With the
determination of quoted words among vocabulary elements, inferences can be made
in many subjects such as which foreign languages are mostly influenced by the
language used in the study. In this case, the studies to be carried out for the
vocabulary of a language contribute to that language in every aspect. Language is
evaluated in terms of diversity and richness.
For the determination of vocabulary, the importance of oral and written
literary products created with the language of a society is certain. Because these
products mirror the society in which they occur and reflect the unique qualities of the
language used by the society.
In this study, Gagauz poet and author Maria Mercanka's novel em Kadem
Kaynaa rom is examined in terms of vocabulary, In the light of the linguistic data
obtained as a result of the analysis, the determinations made about Gagauz Turkish
and Gagauz culture were revealed. Name type words determined by scanning novels
were processed according to their subjects and verb type words were classified
according to their structures. Classified words are subjected to each examination
were compared with the standard Turkish of Turkey in the Turkish language and
historical areas. When comparing with historical periods, Old Uighur Turkish
Dictionary, Divan Luggatit Turk and Kutadgu Bilig were taken as basis. Dictionaries
prepared in different languages were used to determine the origin of the words
evaluated in terms of their origins and etymological dictionaries were used in the
analysis. In addition, the words compiled from the novel are shown in the Thrace
Dialects Dictionary and Compilation Dictionary and interpreted in terms of Gagauz
Turkish. As a result, the overlap between the words used in Gagauz Turkish and
Balkan Turkish dialects, especially in terms of sound, attracted attention. Finally,
with this study, many idioms, proverbs, dilemmas and stereotypes of Gagauz Turkish
have been revealed.
Koleksiyonlar
- Tez Koleksiyonu [2146]
İlgili Öğeler
Başlık, yazar, küratör ve konuya göre gösterilen ilgili öğeler.
-
Türkiye'nin Gagauzya politikası
Akten, Fatih (Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020)Büyük Türk Dünyası toprakları içerisinde küçük bir yer kaplayan ve Hristiyan Türkler olarak bilinen Gagauzlar, yaklaşık 200 yıl gibi bir zaman neredeyse kendileri hariç hiç kimsenin Türkçe bilmeyip konuşmadığı bir ortamda ... -
Gagauz şair Güllü Karanfil'in şiirleri üzerine bir inceleme
Yetişti, Oğuzhan (Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2023)Güllü Karanfil, günümüz Gagauz edebiyatının yaşayan önemli kadın şairlerinden birisidir. Şair yönünün yanında yazar, filolog, çevirmen ve yayıncı gibi kimlikleri ile de tanınan bir isimdir. Bu çalışmada çok yönlü bir ... -
Yunanistan Evros(Meriç) bölgesi Orestiada(Kumçiftliği) kazası Gagauzları halk edebiyatı ve folkloru
Diribaş, Onur (Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020)Edebiyat insanların hayatı boyunca yaşamış olduğu mutluluklardan, yaşadıkları acılardan; tamamlanamayan aşk hikâyelerinden, toplumsal baskılardan, inançlardan ve törelerden oluşan kültür bütünlüğünün parçalar halinde ...