Kanserli hastalarda semptom kontrolünün değerlendirilmesi

Abstract

Bu araştırma, kanser tanısı konan, I, II, III, IV evrelerde ve ilk kez kemoterapi uygulanan hastalarda kemoterapi öncesi ve kemoterapi tedavisinden sonraki semptomları karşılaştırmak, etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla planlanmıştır. Bu araştırmanın diğer bir amacı da Edmonton Semptom Tanılama Ölçeğinin Türkçe geçerlilik ve güvenirlik çalışmasını yaparak literatüre yeni bir ölçek kazandırmaktır. Araştırmaya Temmuz 2006- Nisan 2007 tarihleri arasında onkoloji kliniğine başvuran farklı kanser tanıları ancak benzer klinik evrelerdeki, ilk kez kemoterapi tedavisi alan, görüşmeye istekli, herhangi bir iletişim sorunu olmayan, 18 yaş ve üzeri 50 hasta alınmıştır. Araştırmadaki veriler araştırmacı tarafından ilgili literatür doğrultusunda hazırlanan hasta bilgi formu ve kanserli hastaların bakım yönetimini iyileştirmek amacı ile Edmonton ve ark. tarafından 1996 yılında geliştirilmiş olan Edmonton Semptom Tanılama Ölçeği ( ESTÖ) kullanılarak toplanmıştır. Araştırmada kullanılan ölçeğin çalışmada kullanılması konusunda gerekli izinler alındıktan sonra ölçeklere ilişkin geçerlilik ve güvenirlik çalışması yapılmış olup kemoterapi öncesi Cronbach's Alfa (-) değeri 0.83; kemoterapi sonrası Cronbach's Alfa (-) değeri 0.76 olarak bulunmuştur. Bu değerlerle; ESTÖ'nin Türk kanserli hastalarda kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğu belirlenmiştir. Verilerin normal dağılıma uygunluğu Tek örneklem Kolmogorov Smirnov test ile, İki kategoriden oluşan değişkenlerin semptom skorlarının karşılaştırmasında skorlar normal dağılım göstermediği için Mann Whitney U testi ile, semptom skorlarının önce-sonra değerlerinin karşılaştırması Wilcoxon test ile, ikiden fazla kategoriden oluşan değişkenlerin semptom skorlarının karşılaştırması Kruskal-Wallis test ile, sonuç anlamlı bulunduğunda farklılığın hangi gruplar arasında olduğunu belirlemesinde de Bonferroni çoklu karşılaştırma testi kullanılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre, kanser hastalarının kemoterapi öncesi ve sonrası meydana gelen semptomlarının ESTÖ ile ölçümü sonucunda dağılımı birbirleriyle karşılaştırıldığında; tedavi sonrasında yorgunluk, bulantı, iştahsızlık, kendini iyi hissetme durumu, ciltte ve tırnaklarda değişiklik, ağızda yara ve ellerde uyuşma semptomlarının istatiksel olarak anlamlı derecede arttığı belirlenmiştir. Grupların kendi içinde karşılaştırıldığında tedavi sonrası kişisel özelliklerden yaş, cinsiyet, beden kitle indeksi, eğitim durumu, çalışma durumu, medeni durum ve sigara kullanma durumu; hastalıkla ilgili özelliklerden hastalık evresi, hastalığın teşhis edilme zamanı, hastalığa uyum sağlama, hastalığı algılama ve düzenli sağlık kontrolleri yaptırma durumunun etkilendiği belirlenmiştir. Tedavi sonrası semptomları etkileyen faktörlerden kişisel özelliklerden medeni durum ve sigara kullanma durumu; hastalıkla ilgili özelliklerden de hastalık evresi, hastalığın teşhis edilme zamanı ve hastalığa uyum sağlama durumunun etkilendiği belirlenmiştir. Çalışmanın bu sonuçları doğrultusunda;'Kanserli bireylerin tedaviye bağlı yaşayabilecekleri semptomların belirlenmesi, değerlendirilmesi, kayıt edilmesi,'Kanserli bireylerde oluşabilecek semptomların önlenmesi,'Oluşan semptomları iyileştirmeye yönelik bireye uygun bakım planının uygulanması,'Bakım planı uygulanmasında bu verilerden yararlanılması,'Hemşireler tarafından kanserli hastalarda tedavi sonrasında oluşabilecek semptomlar geçerli ve güvenilir ölçekler kullanılarak düzenli aralıklarla değerlendirilmesi önerilebilir. Anahtar Kelimeler: Kanserli hasta, Semptom kontrolü, ESTÖ, Hemşirelik bakımı. Bu araştırma, kanser tanısı konan, I, II, III, IV evrelerde ve ilk kez kemoterapi uygulanan hastalarda kemoterapi öncesi ve kemoterapi tedavisinden sonraki semptomları karşılaştırmak, etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla planlanmıştır. Bu araştırmanın diğer bir amacı da Edmonton Semptom Tanılama Ölçeğinin Türkçe geçerlilik ve güvenirlik çalışmasını yaparak literatüre yeni bir ölçek kazandırmaktır. Araştırmaya Temmuz 2006- Nisan 2007 tarihleri arasında onkoloji kliniğine başvuran farklı kanser tanıları ancak benzer klinik evrelerdeki, ilk kez kemoterapi tedavisi alan, görüşmeye istekli, herhangi bir iletişim sorunu olmayan, 18 yaş ve üzeri 50 hasta alınmıştır. Araştırmadaki veriler araştırmacı tarafından ilgili literatür doğrultusunda hazırlanan hasta bilgi formu ve kanserli hastaların bakım yönetimini iyileştirmek amacı ile Edmonton ve ark. tarafından 1996 yılında geliştirilmiş olan Edmonton Semptom Tanılama Ölçeği ( ESTÖ) kullanılarak toplanmıştır. Araştırmada kullanılan ölçeğin çalışmada kullanılması konusunda gerekli izinler alındıktan sonra ölçeklere ilişkin geçerlilik ve güvenirlik çalışması yapılmış olup kemoterapi öncesi Cronbach's Alfa (-) değeri 0.83; kemoterapi sonrası Cronbach's Alfa (-) değeri 0.76 olarak bulunmuştur. Bu değerlerle; ESTÖ'nin Türk kanserli hastalarda kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğu belirlenmiştir. Verilerin normal dağılıma uygunluğu Tek örneklem Kolmogorov Smirnov test ile, İki kategoriden oluşan değişkenlerin semptom skorlarının karşılaştırmasında skorlar normal dağılım göstermediği için Mann Whitney U testi ile, semptom skorlarının önce-sonra değerlerinin karşılaştırması Wilcoxon test ile, ikiden fazla kategoriden oluşan değişkenlerin semptom skorlarının karşılaştırması Kruskal-Wallis test ile, sonuç anlamlı bulunduğunda farklılığın hangi gruplar arasında olduğunu belirlemesinde de Bonferroni çoklu karşılaştırma testi kullanılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre, kanser hastalarının kemoterapi öncesi ve sonrası meydana gelen semptomlarının ESTÖ ile ölçümü sonucunda dağılımı birbirleriyle karşılaştırıldığında; tedavi sonrasında yorgunluk, bulantı, iştahsızlık, kendini iyi hissetme durumu, ciltte ve tırnaklarda değişiklik, ağızda yara ve ellerde uyuşma semptomlarının istatiksel olarak anlamlı derecede arttığı belirlenmiştir. Grupların kendi içinde karşılaştırıldığında tedavi sonrası kişisel özelliklerden yaş, cinsiyet, beden kitle indeksi, eğitim durumu, çalışma durumu, medeni durum ve sigara kullanma durumu; hastalıkla ilgili özelliklerden hastalık evresi, hastalığın teşhis edilme zamanı, hastalığa uyum sağlama, hastalığı algılama ve düzenli sağlık kontrolleri yaptırma durumunun etkilendiği belirlenmiştir. Tedavi sonrası semptomları etkileyen faktörlerden kişisel özelliklerden medeni durum ve sigara kullanma durumu; hastalıkla ilgili özelliklerden de hastalık evresi, hastalığın teşhis edilme zamanı ve hastalığa uyum sağlama durumunun etkilendiği belirlenmiştir. Çalışmanın bu sonuçları doğrultusunda; ? Kanserli bireylerin tedaviye bağlı yaşayabilecekleri semptomların belirlenmesi, değerlendirilmesi, kayıt edilmesi, ? Kanserli bireylerde oluşabilecek semptomların önlenmesi, ? Oluşan semptomları iyileştirmeye yönelik bireye uygun bakım planının uygulanması, ? Bakım planı uygulanmasında bu verilerden yararlanılması, ? Hemşireler tarafından kanserli hastalarda tedavi sonrasında oluşabilecek semptomlar geçerli ve güvenilir ölçekler kullanılarak düzenli aralıklarla değerlendirilmesi önerilebilir.

This study is planned to make a comparison between the symptoms before and after the chemotherapy treatment from the patients diagnosed as being cancer, the ones at the phases I, II, III, and IV, and from the patients having been treated via chemotherapy for the first time, and to determine the effective factors. Another purpose of this research is to conduct the Turkish validity and reliability study with respect to the Edmonton Symptom Assessment Scale, so as to bring a new scale in the literature. The study was attended by 50 patients at the age of 18 and above, having applied to the oncology clinic between the dates of July 2006- April 2007 with various cancer diagnoses, but at similar clinical phases, receiving chemotherapy for the first time, willing to interview, and free from any communication difficulty. The data from the research has been obtained by the researcher via patient information sheets, having been arranged in accordance with the related literature, and via Edmonton Symptom Assessment Scale (ESAS), having been developed in 1996 by Edmonton et al, with the purpose of improving the treatment method of treating cancer patients. Upon obtaining any permit necessary for utilizing the scale havinand reliable scale to be utilized on Turkish cancer patients. The validity of the said data to normal dispersion was tested via Single-Sample Kolmogorov Smirnov Test, while Mann Whitney U Test was utilized for the symptom scores having not shown a normal dispersion throughout the comparison of the said scores as per the variables under two categories, Wilcoxon Test was utilized as per the comparison of the before-after values of the symptom scores, Kruskal-Wallis Test was utilized for the comparison of the symptom scores as per the variables under more than two categories, and finally Bonferroni Multiple-Comparison Test was utilized upon deeming the outcome purposeful, for specifying among which groups there exists difference. According to the outcomes of the study, having the dispersion of the symptoms (arising from the cancer patients before and after chemotherapy) following their assessment via ESAS compared among themselves, it has thereby been specified that, such symptoms as fatigue, nausea, lack of appetite, discomfort, deformations at the skin and nails, lesions inside the mouth, and numbness at hands have risen at a statistically significant rate after the treatment. Upon comparing the groups among themselves, it has been determined that, after the treatment among the personal characteristics, age, gender, body mass index, education status, marital-status, and smoking status; and among the disease characteristics, stage of the disease, time of disease diagnosis, adaptability to disease status, detection of disease, undergoing regular medical checkup status have been effected. Among the factors effecting the post-treatment symptoms, it has been determined that, among the personal characteristics, marital status and smoking; and among the disease characteristics, stage of the disease, time of disease diagnosis, and adaptability to disease status have been effected. Due to these outcomes of the work, it may be recommended to;' specify, assess, and record the symptoms from the cancer patients, arising from the respective treatment, 'prevent the symptoms arising from the cancer patients, 'apply the care plan proper to each patient, for curng the arisen symptoms,'benefit from these data during the course of the application of the care plan,' have the nurses regularly assess the symptoms that may arise from the cancer patients following their treatments, via valid and liable scales. Keywords: Cancer patient, symptom control, ESAS, Nurse care.g been utilized at the research, the validity and reliability studies as per the scales were conducted, Cronbach's Alfa (-) value prior to chemotherapy was found as 0.83, while the said value was found as 0.76 after chemotherapy. With these values at hand, ESAS has been deemed as a valid