Yerel idare maliyesinde program bütçenin belediyelerde uygulanma sorunu

Abstract

Türkiye 1973 yılından itibaren program bütçe sistemini uygulamaya başlamıştır. Program bütçe sisteminin uygulanabilmesi İçin bu bütçe sisteminin işlev ve ilkelerinin uygulunması gerekmektedir. Uygulamada birçok bütçe sistemi olmasına rağmen, program bütçe sistemi diğerlerine göre, daha fazla özelliği ve yararları bulunan bütçeleme sistemidir. Program bütçe sisteminde; maliyet-fayda analizleri, alternatif hizmet programlarının seçimi ve verimlilik etkinlik denetimi yapılabilmektedir. Seçimlik hizmet programlarının bulunması nedeniyle, kaynak israfını azaltmaktadır. Program bütçe sisteminin yararları ise; planlamayı ön plana çıkarması, bütçede açıklığın olması, kolayca anlaşılması, tahminlerin gerçeğe yakın olmasıdır. Türkiye'de birçok bütçe çeşidi uygulanmaktadır. Bunlar; genel bütçe, katma bütçe, özel bütçeler, özerk bütçeler, fon bütçeleri ve döner sermaye bütçeleridir. Bütçe bir kanundur ve bir yılı kapsamaktadır. Bir yıllık süre içinde toplanacak gelirler kanunla belirlenir. Yapılacak giderler ise, bütçe kanununda gösterilerek bunun dışına çıkılamaz. Özel bütçelerden olan belediye bütçelerinin, 02.05.1990 tarihli Belediye Bütçe ve Muhasebe Usulü Yönetmeliği'ne göre, 1991 yılından itibaren program bütçe sistemi esasına göre hazırlanacağı belirtilmiştir. Bu tarihten itibaren belediyeler bütçelerini program bütçe esasına göre hazırlamaya başlamışlardır. Genel bütçede olduğu gibi, program bütçenin işlev ve ilkeleri belediye bütçesinde de vardır. Belediye bütçesi gelir ve gider bütçesi olmak üzere iki kısımdan oluşur. Bütün gelir ve giderler belediye bütçe kanuna dayanır. Belediyeler yöre halkına hizmet götürdüklerinden hizmetlerde verimliliği ön plana çıkarmak ve israfı önlemek zorundadırlar. Seçimle iş başına gelen belediye başkanları, yaptıkları hizmetlerde hem halkın hem de merkezi idarenin denetimine tabidir. Belediye hizmetlerinde siyasi ağırlık arttıkça verimlilik ve etkinlik azalmaktadır. Bu yüzden program bütçe sisteminin özellikleri de tam olarak uygulanamamaktadır. Türkiye'de büyükşehir, il, ilçe ve belde belediyelerinin tümünde program bütçe tam olarak uygulanamamaktadır. Bunun nedenleri ise; teknik personel yetersizliği, program bütçe hakkında bilgi eksikliği, belediyelerde siyasi etkiler ve benzerleridir. Program bütçe sistemi ile uygulama arasında farklılıklar görülmektedir. Program bütçe sisteminde olması gerekenler uygulamada görülmemektedir. Belediye bütçeleri şeklen program bütçeye göre hazırlanmaktadır. 1991 Yılında belediyelerde uygulanan program bütçe sistemi, klasik bütçeden farklı olarak sadece program, alt program, faaliyet-proje ve harcama kalemlerinin kodlandırılması şeklinde olmaktadır.

Turkey has started to put in to action the programme budgeting system since 1973. The principles and functions of the program budget system must have to be applied in order to use the programme budgeting system. Altough there are many budgeting system in use, the programme budgeting system has more features and is more useful than the others. In the program budgeting system; benefit-cost analysis, the selection of alternative service programs, productivity-effectiveness control can be done. Because of the selectivity in service programs, it lessens the waste of resources. The followings are the adventages of the programme budgeting system; It brings planing to the foreground, there is clearity in the budget, it is easily understood and the estimations are close to reality. In Turkey many kinds of budget have been applied. These are; general budgets, annexed budged, special budgets, autonomous budgets, fund budgets and circulating capital budgets. The budget is a law and covers a whole year. The income which is going to be collected in a year is determined by law. The expenditure which is going to be made are in the budget act and another things can not be done. It is stated that municipal budgets which is one of the special budgets are going to be prepared according to the programme budgeting system since 1991 according to the regulation of municipal budget procedure on 02.05.1990. Municipalities have started to prepare their budgets according to the programme budgeting system since this date. As in the common budget, there are functions and principles of the programme budget in the municipal budget too. The municipal budget falls into two classes. There are; the income budget and the expenditure budget. All of the incomes and expenditure is based on the municipal budget laws. IV Municipalities have to bring the productivity to the foreground and prevent wasteful expenditure because of giving service to the local puplic. The mayors who come in charge by selection are under the control of both puplic and the central administration. The productivity and the effectiveness of the municipality decreases when the political pressure on municipality services increases. Because of this the features of the programme budgeting system can not be applied completely. The programme budgeting system can not be applied completely in ali of the metropalitan, country town, district municipalities in Turkey. The reasons of this is; the lack of technical personnel, the lack of information about the program budget and political effects on the municipalities. The differences have been seen between program budget system and pratice. Things that should be program budget system can not be seen in pratice. Municipal budgets are prepared according to the program budget system only in appearance. The differences between classical budget and the program budget system which was put in action in 1991 in municipalities coding program, sub program, activity project and expenditure offices.